Viêm xương khớp và hiệu quả khi sử dụng glucosamin và chondroitin

Viêm xương khớp (Osteoarthritis - OA) là một bệnh mạn tính được đặc trưng bởi sự phá hủy dịch khớp, dẫn tới xương mất đi lớp đệm và cọ sát vào nhau, kết quả là việc khó cử động (cứng khớp), đau và hạn chế chuyển động của cơ thể. Bệnh thường ảnh hưởng nhiều tới khớp gối, hông, tay, chân và cột sống. Viêm xương khớp thường liên quan tới sự lão hóa, ngoài ra còn có thêm một số yếu tố nguy cơ như: béo phì, ít tập thể dục, chấn thương, giới tính (WHO).

• Viêm xương khớp là một trong mười bệnh gây mất khả năng vận động ở những nước phát triển.
• Trên thế giới có khoảng 9,6% nam giới và 18% nữ giới ở độ tuổi trên 60 có triệu chứng bệnh.
• 80% bệnh nhân viêm xương khớp bị hạn chế di chuyển, 25% bệnh nhân không thể thực hiện những hoạt động hàng ngày trong cuộc sống [1].

Để điều trị OA, chủ yếu là điều trị triệu chứng của bệnh và ngăn ngừa bệnh tiến triển. Một số nhóm thuốc thường được sử dụng trong trị liệu:

• Thuốc giảm đau: Một số thuốc như paracetamol và/hoặc dẫn xuất của opioid (tramadol) thường được sử dụng như thuốc không kê đơn (paracetamol) hoặc kê đơn (tramadol)
• Nhóm NSAIDs: Đây là nhóm thuốc thông dụng nhất được sử dụng vì vừa có tác dụng chống viêm và tác dụng giảm đau: aspirin, ibuprofen, naproxen, celecoxib…
• Corticoids: Đây là nhóm có tác dụng chống viêm rất mạnh, thuốc được sử dụng theo đường uống hoặc tiêm trực tiếp vào khớp bị đau. Nhược điểm của nhóm là tác dụng phụ nhiều khi sử dụng toàn thân
• Ngoài sử dụng các liệu pháp điều trị bằng thuốc, các liệu pháp hỗ trợ trị liệu cũng thường đước sử dụng như giảm cân, tập thể dục, sử dụng glucosamine và/hoặc chondroitin [2].

Glucosamin và Chondroitin

Glucosamin là một amino – mono - saccharid có nguồn gốc nội sinh, là một thành phần giúp tổng hợp glycosaminoglycan cấu tạo nên mô sụn trong cơ thể. Glucosamin được tổng hợp bởi cơ thể nhưng khả năng đó giảm đi theo tuổi tác. Glucosamin trên thị truờng có nguồn gốc từ vỏ tôm cua, động vật biển và có 3 dạng glucosamin dùng trong điều trị là glucosamin sulfat, glucosamin hydrochorid và N-Acetylglucosamin, trong đó dạng muối sulfat được cho là có hiệu quả nhất. Dược điển Mỹ 32 có chuyên luận glucosamin sulfat natri clorid.

Chondroitin là hợp chất hữu cơ thuộc nhóm mucopolysaccharid hay còn gọi là nhóm proteoglycan, được cấu tạo bởi chuỗi dài gồm nhiều đơn vị kết hợp đuờng và protein. Trong cơ thể, chondroitin sunfat là thành phần tìm thấy ở sụn khớp, xương, da, giác mạc mắt và thành các động mạch. Để dùng làm thuốc, chondroitin sulfat được lấy từ sụn súc vật là lợn, bò, sụn cá mập (shark cartilage).

Hiệu quả khi sử dụng glucosamin và chondroitin

• Hiệu quả khi sử dụng glucosamin và chondroitin vẫn còn được tranh luận trong nhiều năm qua vì số lượng cũng như chất lượng nghiên cứu vẫn còn thiếu [3]. Gần đây, một nghiên cứu phân tích gộp đã tiến hành với 30 thử nghiệm lâm sàng với tổng số bệnh nhân tham gia là 7172 người để đánh giá hiệu quả của glucosamin và chondroitin. 
• Kết quả cho thấy chondroitin có hiệu quả trong việc giảm đau (đánh giá thang đau 10cm) so với nhóm chứng − 0.540 cm [95% CI, − 0.900 to − 0.178 cm]. Tuy nhiên, khi kết hợp glucosamin và chondroitin thì tác dụng giảm đau không khác biệt với nhóm chứng 1.980 cm [95% CI, − 0.740 to 4.700 cm]. Glucosamin sử dụng riêng cũng không có tác dụng giảm đau khi so với nhóm chứng.
• Về tác dụng cải thiện chức năng hoạt động hàng ngày, chỉ có chondroitin có tác dụng cải thiện so với nhóm chứng − 0.462 units (95% CI, − 0.752 to − 0.170 units).
• Tác dụng cải thiện sự cứng khớp cho thấy có xu hướng giảm cứng khớp khi sử dụng glucosamine − 0.305 (95% CI, − 0.609 to 0.002).
• Về tính an toàn, glucosamin và chondroitin được cho là an toàn khi không thấy có sự khác biệt giữa nhóm chứng và nhóm thử nghiệm.

Từ kết quả nghiên cứu, glucosamin và/hoặc chondroitin có tác dụng trong việc hỗ trợ điều trị bệnh viêm xương khớp. Tuy nhiên, nên cân nhắc giữa hiệu quả điều trị đạt được và chi phí khi sử dụng glucosamin và/hoặc chondroitin.

ThS. Lê Trung Khoảng

Nguồn tham khảo

1. https://www.who.int/chp/topics/rheumatic/en/
2. https://www.arthritis.org/about-arthritis/types/osteoarthritis/treatment.php
3. http://magazine.canhgiacduoc.org.vn/Magazine/Details/36
4. Xiaoyue Zhu el al (2018). ffectiveness and safety of glucosamine and chondroitin for the treatment of osteoarthritis: a meta-analysis of randomized controlled trials. J Orthop Surg Res. 2018; 13: 170.